Bónóbó, Kant og Biblían

Ég ætla að bíða með það í nokkra daga, eða í það minnsta 1-2, að tala um pólitík á Íslandi. Er of hugsi yfir hinni löngu umsömdu "frjálslyndu umbótastjórn" svo sit á mér eitt augnablik. Leiklistargagnrýnendur eru hvort eð er best til þess fallnir að fjalla um pólitíkina undanfarna daga og viku. Það er ekki ofsögum sagt að veröldin sé leiksvið.

Ég ætla frekar að tala um sjiimpansa. Nánar tiltekið bónóba. Eða bónóbó-a.

Ýmsir vísindamenn halda því fram (og réttilega að mínu viti!) að siðferði og siðferðiskennd sé langt frá því að vera bara mennskt fyrirbæri og fyrirfinnist í ríkum mæli í dýraheiminum. Við mennirnir ímyndum okkur að við tökum ákvörðun um rétt og rangt út frá fyrirfram ákveðnum reglum eða prinsipum, tilbúinni hugmyndafræði, trúarbrögðum eða meðvituðum ákvörðunum og röksemdafærslu. Þetta er ekki endilega rétt - eða gefur altént bara hluta af stóru myndinni. Stundum, og jafnvel oft, tökum við ákvarðanir sem byggja á ómeðvituðu innra ferli, oftar en ekki tilfinningalegu, en búum svo til vitsmunaleg rök fyrir ákvörðunum okkar eftir á. Oftast blandast þetta líklega allt einhvern veginn saman í einum graut.

Flest gott fólk og gæskumikið í heiminum hefur líklega aldrei velt siðfræði mikið fyrir sér, það bara gerir gott, er gott, réttsýnt, fæst ekki keypt - ólíkt svo mörgum öðrum sem þykjast eitthvað merkilegri.

En nú að bónóbóum. Bónóbóar eru mögnuð dýr sem sýna kærleika, sanngirni og góðvild ekki bara til eigin tegundar heldur jafnvel til annarra dýrategunda. Þau gera það ekki endilega alltaf en altént stundum, jafnvel oft. Í mýmörgum sögnum vísindamannsins Frans de Waal má t.d. finna sögu af bónóbó sem finnur stara illa meiddan og gerir allt sem hún getur til að koma honum til heilsu. Hún reynir ítrekað að opna vængi hans og hjálpa honum að fljúga aftur til himins úr hæsta tré, en allt kemur fyrir ekki, fuglinn er of illa meiddur. Í framhaldinu bregður bónóbó sérstöku skjólshúsi yfir starann, verndar hann og ver frá áreiti.

Bónóbóum finnst gaman að leika sér og þau lifa villtu og litríku kynlífi með öllum kynjum, stærðum og gerðum. Þau eru frjálslynd og opin fyrir öllu svo ekki sé meira sagt. Þau eru tiltölulega sanngjörn í skiptum sínum í samfélaginu, deila nokkuð jafnt og eru nokkuð laus við valdapýramída miðað við allt og allt. Þau eru ekki kristin og eru heldur ekki búin að lesa Kant. Bónóbóar kunna kannski ekki að tala um góðvild en þau kunna að praktísera hana upp að vissu marki. Eða þannig. Þau eru hluti af lífríki náttúrunnar eins og við mennirnir.

Ef ekkert er að gert verða bónóbóar hins vegar fljótlega dýr í útrýmingarhættu.

Það er aðeins í einni dýrategund sem pyntingar og fjöldamorð fyrirfinnast í reynd. Það er í dýrategundinni sem kann að skrifa ljóð um kærleika og gæsku og kann að lesa Biblíuna og Kant.

Verndum bónóbóa! Verjum górillur!

Og fylgjumst svo spennt áfram með ókeypis leiksýningum. Í boði...

Uppreisnarmenn í Kongó hóta að drepa sjaldgæfar górillur

Athugasemdir

[Andrea J. Ólafsdóttir, 21.5.2007 kl. 23:05]

Bónóbóar eru að mínu skapi

[Elías Halldór Ágústsson, 21.5.2007 kl. 23:48]

Einhvers staðað minnir mig nú að ég hafi lesið að náfrændur bónóbóanna, sjimpansarnir, séu haldnir flestum ókostum okkar mannfólksins.

[Laufey Ólafsdóttir, 22.5.2007 kl. 02:30]

Hef alltaf verið upp á kant við Kant og Biblían finnst mér vafasöm og einstaklega slæm afþreyging. Kant var biblíumaður og ekki gjaldgengur hvorki sem heimspekingur né siðapostuli í mínum augum. 

Mér finnast apar skemmtilegri Takk fyrir þetta!

[Anna Benkovic Mikaelsdóttir, 22.5.2007 kl. 09:42]

Ég er bónóbi

[Elías Halldór Ágústsson, 22.5.2007 kl. 16:04]

Bónóbi í sjimpansaheimi?

[Grétar Amazeen (IP-tala skráð) 22.5.2007 kl. 20:01]

Bónóbóar eru simpansar eins og Guðfríður tekur réttilega fram, annað nafn á þeim er pygmy simpansi.

[Ögmundur Jónasson (IP-tala skráð) 23.5.2007 kl. 21:44]

Svo er náttúrlega hitt: Skyldi ekki vera hægt að lesa Kant og þess vegna líka Biblíuna, Kóraninn, Laxnes og Litlu gulu hænuna og vera jafnframt Bónóbói? Það vildi ég helst.

[Kristbjörg (IP-tala skráð) 26.5.2007 kl. 03:06]

Ég er of mikil mamma hér í dag til að geta verið bónóbó-i.

Sagan þín er falleg, en mér finnst hún vera óraunhæf.

Þú ert úr sveit og veist að lífið er ekki bara krullhærð lömb og kálfar á grænni beit.

Dóttir mín er núna á sveitabæ þar sem hún upplifir kindur sem geta ekki fætt lömbin af því að þau liggja þversum í móðurlífinu. Ég upplifði það sama þegar ég var lítil og ég held að það hafi gert mig að mömmunni.

Dóttir mín sagði við mig um daginn: Mamma ég held að ég sé orðin köld, ég græt ekki lengur þegar dýr deyja!

Ég vildi að ég gæti valið fullkominn heim þar sem ekkert sorglegt gerist, en hér erum við og þess vegna tekst ég á við hann eins og fullorðins á að gera.